Sietske Waslander over monitoring en evaluatie: 'Sectorbrede benchmark biedt waardevolle inzichten'

Sietske Waslander, voorzitter Evaluatie & Monitoring Commissie, over monitoring en evaluatie van kwaliteit van intern toezicht

"Sectorbrede benchmark voor RvT's in onderwijs- en kinderopvangsector biedt waardevolle inzichten"

Een onafhankelijke commissie gaat in kaart brengen hoe het intern toezicht in het onderwijs en de kinderopvang ervoor staat. Volgens voorzitter Sietske Waslander van de Evaluatie & Monitoring Commissie (EMC) is het doel van de benchmark van de VTOI-NVTK om het toezicht te verbeteren. ‘De Raden van Toezicht hebben een grote verantwoordelijkheid.’

Goed onderwijs vraagt om goed toezicht. De kwaliteitscommissie van de VTOI-NVTK heeft de Code Goed Toezicht 1.0 opgesteld die de leden een kader biedt om de kwaliteit van het intern toezicht te borgen. Daarnaast kunnen toezichthouders in het onderwijs en de kinderopvang aan de slag met de handreiking Evaluatiecyclus Toezicht van de VTOI-NVTK om het intern toezicht te verbeteren. Maar hoe staat het intern toezicht ervoor? Dát brengt de Evaluatie & Monitoring Commissie in kaart.

Topje van de ijsberg
EMC-voorzitter Waslander, met een indrukwekkend CV in het onderwijs (zie kader), vindt het belangrijk dat de sector inzicht heeft in de kwaliteit van intern toezicht. ‘De rol van de Raden van Toezicht wordt steeds belangrijker. Het maakt je als sector kwetsbaar als je niet precies weet hoe het ervoor staat. We kennen incidenten. Maar zijn het alleen incidenten of is het een topje van de ijsberg?’
De monitoring biedt de leden van de VTOI-NVTK bovendien inzicht in de kwaliteit van het intern toezicht, in vergelijking met andere Raden van Toezicht. Dat helpt toezichthouders te reflecteren en hun werk beter te doen, stelt Waslander. ‘Een benchmark biedt een referentiekader. Natuurlijk leer je van een zelfevaluatie of visitatie. Maar hoe staat de Raad er nu voor, ten opzichte van de andere Raden van Toezicht? Die vergelijking geeft meer inhoud aan zo’n gesprek. Wat niet betekent dat iedereen hetzelfde moet doen.’

'Een benchmark biedt een referentiekader. Natuurlijk leer je van een zelfevaluatie of visitatie. Maar hoe staat de Raad er nu voor, ten opzichte van de andere Raden van Toezicht?'

Grote verantwoordelijkheid
Volgens Waslander hebben de Raden van Toezicht een grote verantwoordelijkheid. Juist in het onderwijs: bestuurders hebben in Nederland veel ruimte om eigen beleid te maken, terwijl zij niet aan specifieke opleidings- of beroepseisen hoeven voldoen. ‘Daarom is de rol van de RvT zo belangrijk. De Raad moet goede bestuurders aanstellen die de goede dingen doen. En als het niet goed gaat, moet de Raad ingrijpen.’

Maatschappelijk belang
Daarbij moeten toezichthouders niet alleen oog hebben voor het belang van de eigen organisatie, stelt Waslander, maar juist voor het belang van goed onderwijs voor de maatschappij. ‘We komen uit een tijd van concurrentie tussen onderwijsinstellingen. Zo zit de financiering ook in elkaar. Maar het uiteindelijke doel is niet om de eigen organisatie in stand te houden. We moeten meer vanuit het grotere maatschappelijke belang denken en doen. Daarin spelen de Raden van Toezicht ook een belangrijke rol.’
Waslander, zelf lid van de Raad van Toezicht van NHL Stenden Hogeschool, vindt dat het bestuur en de RvT van elke organisatie het maatschappelijk belang samen moeten bespreken. ‘Wat is dat maatschappelijk belang dan? Dat kan per lokale situatie verschillen. Wat betekent dat voor ons werk? En nog belangrijker: wat doen we voor onze directe belanghebbenden, voor ouders, leerlingen en studenten? Ga daarover in gesprek. ’

Expliciet instemmen
De Raden van Toezicht krijgen vaker een stevigere rol toebedeeld, signaleert Waslander. Bij de kwaliteitsafspraken in het hoger onderwijs, inclusief de investering van het ministerie OCW, moet de Raad van Toezicht van een onderwijsinstelling expliciet instemmen met de plannen van het bestuur. In het Nationaal Programma Onderwijs, dat 8,5 miljard euro investeert in herstel en ontwikkeling van onderwijs tijdens en na corona, krijgen de Raden van Toezicht waarschijnlijk dezelfde verantwoordelijkheid.

Vertaalslag Code Goed Toezicht 1.0
Het ligt echter niet vast hoe toezichthouders in het onderwijs en de kinderopvang in de praktijk hun rol invullen, al biedt de Code Goed Toezicht 1.0 leden van de VTOI-NVTK een kader. Volgens EMC-voorzitter Waslander is de eerste opdracht om te bepalen hóe de commissie het intern toezicht gaat monitoren. ‘We maken een vertaalslag van de code. Daarnaast hebben deelsectoren al onderzoek gedaan naar intern toezicht. Die bouwstenen kunnen we goed gebruiken.’

Voorzitter Waslander kan nog niet zeggen welke aspecten de EMC jaarlijks gaat monitoren. De commissie krijgt ondersteuning van een onderzoeksbureau. ‘We gaan de opzet samen bespreken. Ik kan mij voorstellen dat we onderzoeken hoe Raden van Toezicht omgaan met zelfevaluatie of collegiale visitatie. De verschillende rollen van de toezichthouder, toezicht, klankbord en werkgever, leveren in de praktijk vaak een spanningsveld op. Ook dat is relevant om te monitoren.’ Naast het onderzoek onder de leden voert de commissie gesprekken met nationale belanghouders, zoals het ministerie OCW, de Onderwijsinspectie en de sectorraden. ‘We willen een compleet beeld krijgen.’

Een onafhankelijke commissie
De VTOI-NVTK heeft de Evaluatie & Monitoring Commissie (EMC) in het leven geroepen, maar de commissie is onafhankelijk, stelt Waslander. ‘Dat is belangrijk. We peilen de stand van zaken van het intern toezicht en moeten onze eigen conclusies kunnen trekken. Als we vinden dat iets niet goed gaat of beter kan, dan moeten we dat kunnen zeggen, ook als dat geen leuke boodschap voor de vereniging is.’

'De monitoring brengt in kaart hoe het ervoor staat met intern toezicht, dat is heel belangrijk. Over de uitkomsten en hoe we het intern toezicht kunnen verbeteren, kunnen de leden in gesprek.'

Eerste onderzoek dit jaar
Het eerste onderzoek voor de benchmark van de VTOI-NVTK is voor het einde van het jaar. Voorzitter Waslander roept de leden om op mee te doen. ‘De monitoring brengt in kaart hoe het ervoor staat met intern toezicht, dat is heel belangrijk. Over de uitkomsten en hoe we het intern toezicht kunnen verbeteren, kunnen de leden in gesprek. De monitoring is bovendien langdurig. Dat betekent dat we de ontwikkelingen blijven volgen en steeds kunnen bepalen of we samen op de goede weg zijn.’

Over Sietske Waslander
Prof. dr. Sietske Waslander (1966) is hoogleraar sociologie aan de TIAS School for Business and Society / Tilburg University. Ze legt in haar werk verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijk. Ze beoordeelt de kwaliteit van instellingen in het hoger onderwijs (accreditatie), is betrokken bij professionalisering van onderwijsbestuurders en was onder anderen lid van de commissie die in 2018 onderzoek deed naar de kwaliteit van schoolexaminering, naar aanleiding van de misstanden bij examens op een VMBO-school in Maastricht. Waslander is lid van de Raad van Toezicht van NHL Stenden Hogeschool. Tot 2019 was ze lid van de Onderwijsraad. In mei 2021 is zij benoemt tot voorzitter van de Evaluatie & Monitoring Commissie (EMC) van VTOI-NVTK.

Gezocht: leden Evaluatie & Monitoring Commissie (EMC)
Het bestuur van de VTOI-NVTK is op zoek naar vijf leden voor de Evaluatie & Monitoring Commissie (EMC). Heeft u interesse? Reageren kan tot 11 juni 2021. Lees de vacature via deze link.