‘Stap naar voren als RvT’ Alida Oppers (Onderwijsinspectie) over rol extern en intern toezicht
Alida Oppers (Onderwijsinspectie) over rol extern en intern toezicht ‘Stap naar voren als RvT’ Het onderwijs staat voor grote opgaven, zo staat in de Staat van het Onderwijs te lezen. Oppers maakt zich zorgen over de kwaliteit van het onderwijs, vooral prestaties op het gebied van taal en rekenen blijven achter, al lijkt het langzaam de goede kant op te gaan. Hoe kan het beter? ‘Het personeelsbeleid moet professioneler, schoolbesturen moeten luisteren naar wat er op de scholen leeft, vragen hoe docenten in de klas goed les kunnen geven. Schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor een goed personeelsbeleid, maar de RvT moet bewaken of het schoolbestuur het goed aanpakt.’ In het jaarverslag legt de Raad van Toezicht jaarlijks verantwoording af. Dat is een wettelijke eis. Die verantwoording kan volgens Oppers beter. ‘In jaarverslagen staan vaak weinig rijke teksten. Er staat vooral hoe vaak de RvT bij elkaar is gekomen en welke thema’s zijn besproken. Maar je leest meestal niet wat de dilemma’s zijn of op welke manier die thema’s met het bestuur zijn besproken. En wat de uitkomsten van die gesprekken zijn. Als je dat wél doet, geeft dat beter inzicht in hoe je als RvT je werk doet.’ Volgens Oppers kunnen de Raden van Toezicht goede vragen stellen aan het bestuur, als ze beschikken over goede informatie. Ze stelt dat het intern toezicht zich niet moet beperken tot informatie van schoolbesturen. De Staat van het Onderwijs en het rapport van de Onderwijsinspectie over de eigen instelling zijn bijvoorbeeld waardevolle bronnen voor de RvT. ‘Ze geven inzicht in thema’s die je als RvT op de agenda kan zetten. Zoals het strategisch personeelsbeleid, benoemd in de Staat van het Onderwijs. Of risico’s die in het inspectierapport staan vermeld. Bespreek die onderwerpen met het bestuur.’ Elke vier jaar bezoekt de Onderwijsinspectie het schoolbestuur en een aantal scholen van het bestuur voor het inspectieoordeel. Het schoolbestuur is verantwoordelijk voor de onderwijskwaliteit op de scholen. Daarom begint en eindigt het externe toezicht bij het bestuur. Maar de inspectie houdt ook gesprekken met de Raad van Toezicht. Die dragen volgens Oppers bij aan het uiteindelijke oordeel. ‘Als we bij het schoolbestuur kwetsbare punten constateren, bijvoorbeeld over financien, dan bespreken we die met de RvT. Ook de relatie tussen het bestuur en de RvT onderwerp van gesprek met intern toezicht. De rollen van bestuur en intern toezicht moeten zuiver zijn.’ Is er volgens de Onderwijsinspectie aanleiding om in te grijpen, dan is het bestuur als bevoegd gezag het eerste aanspreekpunt. Een herstelopdracht gaat rechtstreeks naar het schoolbestuur, ook als de Raad van Toezicht in de ogen van de inspectie zaken beter moet aanpakken. Zo stelde de Onderwijsinspectie – op basis van een analyse van 214 inspectierapporten van vorig jaar - dat 49 procent van de Raden van Toezicht duidelijker moet maken wat de resultaten van intern toezicht zijn én dat 63 procent van de Raden van Toezicht het toezicht op de doelmatige besteding van het geld beter moet verantwoorden. Tijdens het lunchcollege viel Oppers vooral op dat RvT-leden zoekende zijn om hun rol goed te vervullen, vooral ten opzichte van het schoolbestuur dat verantwoordelijk is voor de kwaliteit van het onderwijs. ‘Ik ben nieuwsgierig naar wat daar achter zit. RvT-leden hebben de wettelijke plicht, maar ook alle vrijheid om zaken bespreekbaar te maken en aan de orde de stellen. Vanuit hun rol als toezichthouder, werkgever en adviseur. Mijn belangrijkste boodschap is dan ook: stap naar voren, pak je rol.’ De uitnodiging voor het lunchcollege van de VTOI-NVTK kan volgens Oppers een opmaat zijn om vaker met elkaar in gesprek te gaan. ‘De contacten met de VTOI-NVTK zijn er, maar die zijn ad hoc, bijvoorbeeld als we elkaar spreken tijdens een congres. De VTOI-NVTK zet zich onder meer in voor de professionalisering van de leden, wij komen op alle scholen en benoemen trends in de Staat van het Onderwijs. Het lijkt mij een goed idee om jaarlijks actuele thema’s met elkaar te bespreken. Natuurlijk is er een spanningsveld tussen intern en extern toezicht. Maar dat moet je niet beletten om met elkaar in gesprek te gaan. In het belang van goed bestuur en goed onderwijs.’ Het lunchcollege met Alida Oppers kan je hier terugkijken.
Stap naar voren als RvT. Dat is de boodschap van inspecteur-generaal Alida Oppers van de Onderwijsinspectie aan de leden van de VTOI-NVTK. Ze benadrukt dat toezichthouders de wettelijke taak hebben om toezicht te houden op hun schoolbesturen en zich daarover te verantwoorden. Tijdens het VTOI-NVTK-lunchcollege op 27 september ging Oppers in gesprek met leden over de rol van intern en extern toezicht.
Tijdens het online college stelde Oppers dat de Onderwijsinspectie (extern toezicht) en de Raden van Toezicht in het onderwijs (intern toezicht) beide een onafhankelijke positie hebben: de inspectie ten opzichte van het ministerie, de RvT ten opzichte van het schoolbestuur. Bovendien hebben beide uiteindelijk hetzelfde doel: goed onderwijs voor kinderen. ‘We zijn partners. Tegelijkertijd moeten we onze relatie niet romantiseren. Als inspectie houden we toezicht op het schoolbestuur, inclusief intern toezicht, en grijpen we in als het niet goed gaat.’Kwaliteit van het onderwijs
Een ander concreet thema: schoolbesturen moeten verantwoording afleggen over het geld dat ze inzetten voor bepaalde doelen (bijvoorbeeld verbetering basisvaardigheden) en de behaalde resultaten. Volgens Oppers doet een deel van de schoolbesturen dit niet goed, maar kan de verantwoording over toezicht op dit thema door de Raden van Toezicht ook beter. ‘De schoolbesturen zijn verantwoordelijk. Maar wat heeft de Raad van Toezicht gedaan om het bestuur een spiegel voor te houden of het bestuur erop te wijzen dat het nog niet goed gaat? Daarover moet de RvT zich verantwoorden.’Verantwoording in het jaarverslag
Informatiebronnen voor de RvT
Vierjaarlijks onderzoek
Herstelopdrachten
Vrijheid voor de RvT
Relatie met de VTOI-NVTK