Sam Terpstra: ‘Hoe weet je dat het bestuur de goede dingen doet?’
Interview met Sam Terpstra over toezicht op onderwijskwaliteit
02-04-2024 00:00:00
Sam Terpstra, met ruime ervaring als bestuurder en toezichthouder in het onderwijs, vindt dat elke Raad van Toezicht (RvT) een commissie Onderwijs en Kwaliteit moet hebben. Het intern toezicht, zo stelt hij, heeft een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid: elk kind moet goed onderwijs krijgen. Tijdens het online college van VTOI-NVTK ging Terpstra hierover in gesprek met leden. Volgens Terpstra, toezichthouder bij de Landstede Groep (VO en MBO) en GelderVeste (PO), is het nog lang niet vanzelfsprekend dat RvT’s in het onderwijs een aparte commissie voor onderwijskwaliteit hebben, naast de Auditcommissie (financien) en de Remuneratiecommissie (werkgeversrol). In de zorg en de corporatiesector heeft een RvT vaak wel een inhoudelijke commissie. ‘In zo’n commissie is er meer tijd en ruimte om zaken te bespreken waar het echt om gaat.’ De Onderwijsinspectie spreekt elk bestuur al enkele jaren aan op de basiskwaliteit van het onderwijs. Tijdens het vierjaarlijkse onderzoek spreekt de extern toezichthouder hierover niet alleen met bestuurders, maar ook met leden van de RvT. Volgens Terpstra moet de RvT zich ook op dit thema kunnen verantwoorden. ‘Hoe houd je toezicht op die onderwijskwaliteit, en hoe weet je of het bestuur de goede dingen doet?’ Dat is voor veel toezichthouders een zoektocht, zo bleek tijdens het college. De RvT staat op grote afstand van de praktijk in het leslokaal, nog meer dan het bestuur, en hoe weet je dan zeker of kinderen goed onderwijs krijgen? Volgens Terpstra heeft het bestuur verschillende instrumenten om kwaliteit te monitoren: van prestaties van leerlingen (harde cijfers) tot een onderzoek naar een veilige werkomgeving (cultuur). ‘Vraag als RvT naar die documenten, ga hierover in gesprek met het bestuur.’ Het maatschappelijke debat over de kwaliteit van het onderwijs is echter volop gaande. Niet iedereen is het eens over de aanpak om kinderen goed onderwijs te bieden. Hoe ga je daar als RvT mee om? ‘Dat het voor alle kinderen goed is om in de eerste twee of drie jaar in het VO in dezelfde brugklas te zitten, heeft onderzoek wel bewezen. Maar wellicht heeft het bestuur zijn eigen beweegredenen om dat toch niet te organiseren. En er zijn altijd mensen die het toch geen goed idee vinden. Mijn voorstel: leg het onderwerp op tafel, bespreek de dilemma’s. Maar kies uiteindelijk als RvT ook positie: waar staan we voor? En bevraag het bestuur daarover.’ Juist in de commissie Onderwijskwaliteit is er tijd en ruimte om meer de diepte in te gaan. Volgens Terpstra zou de commissie minimaal twee keer per jaar bij elkaar moeten komen. In het najaar – als de prestaties van de school/scholen beschikbaar zijn – en op een ander moment in het jaar, bijvoorbeeld om een inhoudelijk thema nader uit te diepen. ‘Dat kan een actueel thema zijn, zoals de discussie over begrijpend lezen, of de voortgang van een project op een school dat extra aandacht krijgt. Altijd met de maatschappelijk opdracht in het achterhoofd: doen we het goede voor de kinderen?’ De verantwoordelijkheid voor toezicht op onderwijskwaliteit ligt bij de gehele RvT. De commissie Onderwijskwaliteit – met leden die meer kennis over goed onderwijs hebben – doet verslag. Dat kan de hele RvT bespreken. Daarnaast, zo benadrukt Terpstra, moeten alle andere onderwerpen – van financien tot huisvesting – altijd in het licht van de kwaliteit van onderwijs worden beoordeeld. ‘Waar je het geld in investeert, welke voorzieningen er zijn op school; dat alles heeft impact op het onderwijs voor de leerlingen.’ De kwaliteit van het onderwijs – vooral op het gebied van de basisvaardigheden – staat al langere tijd onder druk. Doen de Raden van Toezicht wel voldoende? Terpstra: ‘Dat kan ik niet beoordelen, want daar heb ik onvoldoende zicht op. Ik vind wel dat de RvT er bovenop moet zitten als blijkt dat de kwaliteit niet voldoende is. En dat de RvT lastige vragen moet stellen: wat is er precies aan de hand, wat gaat het bestuur doen om de kwaliteit te verbeteren? En die acties blijven monitoren: gaat het lukken? Het kost tijd om verbetering van die kwaliteit te zien, je bent zo twee tot drie jaar verder. De RvT moet er op blijven zitten.’ Toch stelt Terpstra tot slot dat toezichthouders niet te krampachtig moeten worden. Zijn boodschap aan de leden? ‘Wees nieuwsgierig. Stel de goede vragen aan het bestuur, en vraag door, vraag door, vraag door. Als RvT moet je weten wat er speelt, hoe het precies zit. Daar help je ook het bestuur mee. En als een bestuurder de vragen niet goed kan beantwoorden, weet je meestal dat er iets aan de hand is.’ Raden van Toezicht die willen starten met een commissie Onderwijskwaliteit, kunnen een reglement voor de commissie opvragen bij de VTOI-NVTK. Daarnaast heeft Sam Terpstra de handreiking Toezicht op onderwijskwaliteit geschreven (voor leden online beschikbaar). De VTOI-NVTK Academie biedt bovendien de masterclass Toezicht op onderwijskwaliteit aan. Kijk hier het online college met Sam Terpstra terug. Wil je weten wat er allemaal besproken is? Dat zie je hier: Deze afbeelding is gemaakt door Maartje SchuurmansZoektocht
Volgens Terpstra start het toezicht met de onderwijsvisie, als onderdeel van de strategie die de RvT moet goedkeuren. Kiest een schoolbestuur bijvoorbeeld voor inclusief onderwijs, met ruimte voor kinderen die niet goed mee kunnen komen, dan moet de RvT de prestaties van de school vanuit de visie beoordelen. ‘Vraag dan regelmatig aan het bestuur wat het doet om die inclusieve school waar te maken, en wat dat betekent voor de ontwikkeling van de kinderen en waar dat uit blijkt. Dat is de kern.’ Maatschappelijk debat
Commissie Onderwijskwaliteit
Doen de Raden van Toezicht voldoende?
Volgens Terpstra moet de RvT ook alert zijn op signalen die niet uit de hoek van het bestuur komen. ‘Je voelt soms aan dat het ergens niet goed gaat. Je leest iets in de krant of je spreekt een ouder. Maak die signalen bespreekbaar in de bestuurskamer.’Niet krampachtig
Aan de slag
Lunchcollege terugkijken
