Rondetafel Herijking Sturing in het Funderend onderwijs
16-01-2025
Donderdag 16 januari 2024 voerde VTOI-NVTK namens intern toezichthouders in kinderopvang en onderwijs een gesprek met de vaste kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), de PO-Raad en de VO-raad, Archipel Scholen en Openbaar Onderwijs Groningen. Centraal stond de herijking van de sturing in het funderend onderwijs, zoals geschetst in de Kamerbrief van minister Paul. Tijdens dit gesprek benadrukte VTOI-NVTK het belang van heldere verantwoordelijkheidsverdeling en consistentie in sturing. De huidige voorstellen voor sturing in het onderwijs, waaronder de drie geschetste scenario’s, roepen fundamentele vragen op over de rolverdeling binnen de governance. VTOI-NVTK benadrukte tijdens het gesprek dat de governance-driehoek – bestuur, intern toezicht en medezeggenschap – de basis vormt voor een effectief en transparant onderwijsstelsel. Bij het vormgeven van het toezicht op de onderwijskwaliteit is het van belang in het oog te houden hoe de verantwoordelijkheid voor het onderwijs gerealiseerd wordt en dat de verantwoordelijkheden blijven op de laag waar ze horen. Het bestuur is verantwoordelijk voor het realiseren van de maatschappelijke opdracht: het verzorgen van goed onderwijs. Daartoe geeft het bestuur leiding aan de schoolleiding. Zij zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs in een specifieke school, afdeling of onderdeel en geven leiding aan de docenten en andere medewerkers; de kern van het onderwijsproces. Vervolgens is het de taak en verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht (RvT) om vast te stellen of de beoogde kwaliteit van het onderwijs daadwerkelijk gerealiseerd wordt. Het intern toezicht is ‘integraal’. Dat wil zeggen: het intern toezicht is samen met het bestuur overal verantwoordelijk voor. Dus ook voor onderwijskwaliteit. De ontkoppeling tussen onderwijskwaliteit (schoolleiders) en de maatschappelijke opdracht (besturen) in Scenario B ondermijnt de integrale verantwoordelijkheid van onderwijsbestuurders. In dit scenario wordt een rol aan het intern toezicht gegeven die volgens de governance niet kan. Het intern toezicht heeft immers geen zeggenschap over schoolleiders. Bovendien is het inhoudelijk niet mogelijk om onderwijskwaliteit en de maatschappelijke opdracht uit elkaar te halen. VTOI-NVTK pleit dan ook voor een verduidelijking van het bestaande model, waarbij toezichthouders integraal toezicht blijven houden op zowel onderwijskwaliteit en onderwijskundige als maatschappelijke doelen, zonder extra vormen van intern overleg en met meer aandacht voor de bestaande rollen en een grote nadruk op verantwoording over de maatschappelijke opdracht. VTOI-NVTK pleit voor een alternatief scenario dat verschillende belangrijke elementen uit de scenario’s combineert. Centraal staat het behoud van de integrale verantwoordelijkheid van besturen, waarbij het maatschappelijk belang altijd boven het organisatiebelang wordt gesteld. Dit vraagt om duidelijke rollen en verantwoordelijkheden, zodat alle betrokken partijen weten wat van hen wordt verwacht. Daarnaast is versterking van samenwerking essentieel, met een primaire focus op bestuurlijke samenwerking en een ondersteunende rol voor intern toezicht om deze samenwerking te stimuleren. Beleid en maatregelen moeten vooraf worden getoetst aan bestaande governanceafspraken, in plaats van achteraf te worden aangepast, zoals het geval is bij de samenwerkingsverbanden. Het is belangrijk om nieuwe en aangepaste vormen van governance en bestuur te verkennen in geval van nieuwe, nog niet bestaande samenwerkingsvormen. Toezichthouders spelen een sleutelrol in het waarborgen van de balans tussen autonomie en maatschappelijke verantwoordelijkheid. De voorstellen in de Kamerbrief vragen om een duidelijke positionering van intern toezicht. VTOI-NVTK benadrukt dat intern toezicht onafhankelijk moet blijven opereren en zich blijft richten op zowel onderwijskundige als maatschappelijke doelen, omdat deze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Een sterk intern toezicht helpt de overheid, omdat het extern toezicht kan vertrouwen op de rol en het (vele) werk van het intern toezicht. Dat is een efficiënt en subsidiair systeem. Dat vraagt wel vertrouwen van de overheid in het intern toezicht en tegelijkertijd verantwoording van het intern toezicht aan overheid en maatschappelijk belanghebbenden. Wil je het debat terugkijken? Dat kan via Debat Direct. Via het tabblad 'Spreker' kun je aangeven welke ronde van de rondetafel je terug wilt zien. Het onderdeel met Geert van der Tang, uitvoerend bestuurder van VTOI-NVTK, is vanaf 15.00 uur. Governance als fundament voor kwaliteit
Versterk de samenwerking binnen de bestaande governance
Rol van intern toezicht: bruggenbouwers in het systeem