Kamerbrief over digitalisering in het mbo, hbo en wo: kansen en uitdagingen voor de toekomst

11-03-2025

Op 4 maart 2025 heeft minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Eppo Bruins, een kamerbrief gestuurd over de stand van zaken rondom digitalisering in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo), hoger beroepsonderwijs (hbo) en wetenschappelijk onderwijs (wo). De brief geeft een reactie op het rapport ‘Zicht op digitalisering in het mbo, hbo en wo’ van onderzoeksbureau Dialogic en behandelt actuele ontwikkelingen en uitdagingen.

Digitalisering speelt een steeds grotere rol in het onderwijs. Nieuwe technologieën kunnen de onderwijskwaliteit verbeteren, flexibeler onderwijs mogelijk maken en beter inspelen op de behoeften van studenten en docenten. Tegelijkertijd brengt digitalisering uitdagingen met zich mee, zoals cyberveiligheid, ethische vraagstukken en de borging van publieke waarden. De Waardenwijzer van SURF en Kennisnet beschrijft de drie hoofdwaarden voor de onderwijspraktijk in het licht van digitalisering: rechtvaardigheid, menselijkheid en autonomie. Bruins ziet deze waarden als fundamenteel vertrekpunt voor de inzet en het gebruik van digitalisering in het onderwijs. Digitalisering moet geen doel op zich zijn, maar een middel om het onderwijs te verbeteren. Daarom is samenwerking tussen onderwijsinstellingen, overheidsinstanties en kennisorganisaties essentieel.

Reactie op het rapport ‘Zicht op digitalisering in het mbo, hbo en wo’

Het rapport van Dialogic brengt in kaart hoe digitalisering het onderwijs beïnvloedt en benoemt zowel kansen als risico’s. Kansen liggen onder andere bij gepersonaliseerd leren, beter gebruik van onderwijsdata en innovatieve leermiddelen zoals Extended Reality (XR) en artificiële intelligentie (AI). Risico’s zijn bijvoorbeeld desinformatie, cyberdreigingen en de ethische inzet van AI in het onderwijs.

Minister Bruins onderschrijft in zijn brief de aanbeveling dat onderwijsinstellingen een proactieve rol moeten spelen in het vormgeven van digitalisering. Instellingen bepalen zelf hoe zij technologie inzetten, maar er moet altijd oog blijven voor publieke waarden zoals rechtvaardigheid, menselijkheid en autonomie.

NGF-programma’s Npuls en Edu-V: samenwerking in digitalisering

Om digitalisering in het onderwijs goed te organiseren en kennisdeling te bevorderen, zijn er verschillende programma’s gefinancierd vanuit het Nationaal Groeifonds (NGF):

  • Npuls (gericht op mbo, hbo en wo) ondersteunt onderwijsinstellingen bij digitale innovatie. Dit doen zij door (1) bij te dragen aan een onderwijssysteem waarin lerenden hun eigen leerroute kunnen vormgeven; (2) een actieve kennisinfrastructuur te ontwikkelen, waardoor kennis over onderwijsvernieuwing met behulp van digitalisering tussen onderwijsprofessionals kan worden uitgewisseld; (3) platformen van deskundigen te organiseren rond programmaonderdelen als digitale leermaterialen, Studiedata en AI, en EdTech,; en (4) het oprichten van een Center for Teaching and Learning (CTL) binnen alle instellingen.
  • Binnen Edu-V (gericht op primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs) werken instellingen en leveranciers in het po, vo en mbo samen aan het bouwen aan, en vertrouwen op, een infrastructuur van digitale leer- en onderwijsmiddelen waar gegevens worden uitgewisseld.

De minister benadrukt in de kamerbrief dat deze programma’s een cruciale rol spelen bij de digitale transformatie van het onderwijs en dat er blijvend aandacht is voor samenwerking tussen instellingen.

AI en regelgeving: de impact van de Europese AI-verordening

Een belangrijk onderdeel van digitalisering is de inzet van kunstmatige intelligentie (AI) in het onderwijs. Binnen de Europese AI-verordening zijn bepaalde toepassingen van AI-systemen in het onderwijs als hoog-risico aangemerkt, waardoor eisen worden gesteld aan de inzet van die toepassingen in het onderwijs. Hierbij gaat het om;

  • AI-systemen die worden gebruikt voor het bepalen van toegang en toewijzing aan onderwijsinstellingen of programma’s;
  • AI-systemen die gebruikt worden voor het evalueren van leerresultaten;
  • AI-systemen voor het bepalen van het passende onderwijsniveau van een lerende;
  • AI-systemen voor het monitoren en het detecteren van ongeoorloofd gedrag van studenten tijdens toetsen.

Deze AI-systemen mogen gebruikt blijven worden, mits aan bepaalde eisen wordt voldaan.

Minister Bruins geeft aan dat onderwijsinstellingen zich goed moeten voorbereiden op deze regelgeving. De overheid ondersteunt hen hierbij, onder andere door kennisdeling en richtlijnen op te stellen over verantwoord AI-gebruik.

Balans tussen fysiek en online onderwijs

De coronapandemie heeft de inzet van online onderwijs en digitale toetsing versneld. De Tweede Kamer had via moties gevraagd om richtlijnen op te stellen over online toetsing en om zo veel mogelijk fysiek onderwijs te garanderen.

In zijn brief stelt de minister dat er geen plannen zijn om volledig terug te keren naar online onderwijs. Instellingen bepalen zelf hoe zij digitale middelen inzetten, maar het uitgangspunt blijft dat onderwijs zo veel mogelijk fysiek plaatsvindt, met online tools als ondersteuning.

Conclusie: digitalisering vraagt om samenwerking en verantwoordelijkheid

De kamerbrief onderstreept het belang van een verantwoorde digitaliseringsstrategie in het onderwijs. Digitalisering kan het onderwijs verbeteren, maar brengt ook ethische, juridische en praktische uitdagingen met zich mee. De overheid werkt daarom nauw samen met onderwijsinstellingen en experts om digitalisering goed te reguleren en ondersteunen.

Met initiatieven zoals Npuls en Edu-V, strikte AI-regelgeving en evaluaties van bestaande digitaliseringsprogramma’s, zet Nederland stappen om het onderwijs toekomstbestendig te maken. Minister Bruins benadrukt in de brief dat het cruciaal is om publieke waarden centraal te houden en onderwijsinstellingen te ondersteunen in deze digitale transitie.

Wil je meer weten over de kamerbrief en de ontwikkelingen rondom digitalisering in het onderwijs? Lees dan het volledige document op rijksoverheid.nl.